Demi Lovato maakte afgelopen mei bekend zich voortaan te identificeren als non-binair. Oftewel: de artiest identificeert zich niet meer specifiek als vrouw, maar ook niet als man. De Nederlandse presentator Raven van Dorst had een week eerder eenzelfde boodschap. Maar wat is dat precies, non-binair zijn? Zes vragen en antwoorden.
1. Wat is non-binair precies?
Kort samengevat: een persoon die zich als non-binair identificeert, voelt zich niet specifiek man en ook niet specifiek vrouw. Maar juist een beetje van beide, wisselend of juist geen van beide.
Non-binaire personen herkennen zich niet in de 'binaire hokjes' die we van de meeste mensen kennen: óf man, óf vrouw.
Overigens is non-binair niet de enige term die gebruikt wordt. Ook termen als 'genderqueer', 'genderfluïde' en 'androgyn' zijn in grote lijnen hetzelfde, al verschillen ze op detailniveau.
2. Is non-binair zijn hetzelfde als een transgenderpersoon zijn?
Dat kan, maar hoeft niet per se. Transgender is een parapluterm waar non-binair onder valt. Als transgenderpersoon voel je je niet prettig in het lichaam waarin je geboren bent.
Veel transgenderpersonen zijn transmannen en transvrouwen: geboren in het lichaam van het ene geslacht, waarna ze vroeg of laat tot de conclusie kwamen dat ze zich vanbinnen juist als het andere geslacht voelden. Maar trans of niet, ze passen dan nog steeds in de binaire hokjes.
Een transgenderpersoon die non-binair is, voelt zich eveneens niet helemaal thuis bij het geboortegeslacht. Maar overduidelijk man of overduidelijk vrouw voelt diegene zich ook niet.
Nee, sterker nog: dat heeft er niets mee te maken. (Non-)binair zijn heeft te maken met je identiteit en soms ook met expressie: hoe je je voelt als mens, of hoe jezelf laat zien aan de buitenwereld (en soms allebei).
Aseksueel zijn heeft alleen te maken met je geaardheid: tot wie je je seksueel aangetrokken voelt. Je kunt je 100 procent oké voelen met je geboortegeslacht, mogelijk verliefd worden, maar geen seks willen met die diegene(n).
4. Is non-binair iets nieuws?
Nee. Maar de term wordt wel steeds bekender. De afgelopen jaren maakten beroemdheden als Miley Cyrus en Sam Smith bekend niet meer het label 'vrouw' of 'man' te willen. In Nederland is schrijver Marieke Lucas Rijneveld een bekend voorbeeld. "Ik voel me zowel jongen als meisje, een tussenmens", zei de genderfluïde Rijneveld in 2018 in de Volkskrant. Jeugdserie SpangaS introduceerde vorig jaar het eerste non-binaire personage: Lesley.
Zoals bij elk rolmodel kan zo'n media-optreden of publieke 'coming-out' ervoor zorgen dat anderen er ook opener over durven te zijn. Want meer genderqueers zijn er wel degelijk.
Hoeveel dat er precies zijn, hangt af van welk onderzoek je erbij pakt en welke 'hokjes' de onderzoekers paraat hadden. Het hele punt van de mensen om wie het gaat, is juist vaak dat ze zich niet thuis voelen in een 'hokje'. Maar het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) concludeerde bijvoorbeeld dat 3,9 procent van de Nederlanders zich niet helemaal thuis voelt bij het geboortegeslacht (maar dat is dus inclusief binaire transpersonen).
5. Hoe zit dat dan met je paspoort? Officieel ben je toch man óf vrouw?
In principe wordt op iemands paspoort het bij de geboorte aangewezen geslacht gezet: een M (man) of een V (vrouw) dus. Bij transmannen en transvrouwen kan de 'geboorteletter' worden aangepast naar de andere medeklinker.
Sinds een paar jaar kun je de geboorteletter ook laten omzetten naar een genderneutrale X, maar dat is niet makkelijk. Omdat er nog geen wet voor is, moet elke individuele aanvraag door een rechter worden beoordeeld. Dat kost veel tijd en geld. Gebruikelijk is het daardoor (nog) niet.
6. Bij non-binaire personen gaat het vaak over persoonlijke voornaamwoorden. Wat wordt daarmee bedoeld?
In de taal komen bijna alleen maar de mannelijke en vrouwelijke aanspreekvorm voor: 'zij' en 'haar' als het over vrouwen gaat en 'hij' en 'hem' als het over mannen gaat. Maar veel non-binaire personen voelen zich in beide gevallen niet aangesproken.
Langzaamaan ontstaan er in verschillende talen ook non-binaire persoonlijk voornaamwoorden. In de Zweedse taal is de term 'hen' sinds 2015 officieel een feit: een variant op 'han' (hij) en 'hon' (zij). In het Engels wordt steeds vaker 'they' en 'them' gebruikt.
In 2016 koos de achterban van het Transgender Netwerk Nederland ervoor om voortaan de term 'hen' te gebruiken in plaats van 'hij/zij' en 'hun' voor 'zijn/haar'. Ook de term 'die' wordt weleens gebruikt in het Nederlands. Het Van Dale-woordenboek keurt 'hen/hun' tegenwoordig ook goed. Ook Raven van Dorst en Demi Lovato hebben de voorkeur voor deze termen, maar het is niet zo dat elke non-binaire persoon wil dat je deze termen gebruikt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten